Pag-ibig at Tungkulin Kay Ina

(Isang sakot-sakot na ulam handog kay Ka Noel)

Salamat Ka Noel, you wake me a up sa pagtulog,

Titik sa tula mo’y nanuot sa pusong mahina na ang pagtibok.

Ramdam ang mensahe na gusto mong ipaabot.

Sa isang tulad kong sa tungkulin ay nauudlot.

Tula mo’y apoy na nag-paalab ng damdamin,

Pumupukaw, gumigising sa gaya kong matampuhin.

Pag-ibig sa Inang Bayan marapat lang at pangunahin,

Sa isang anak na [kulat] tapat at masunurin.

Ka Noel, tunay kang modelo at simbolo,

Sa Bayan kung naghihingi ng pagbabago.

Muli ay tatayo upang makaagapay sa’yo,

Sa layuning mithi ng mga ka-ANTA ko.

Sagkaan ang yuta-yutang pag-utang

(Panawagan sa angkan ni Minggan)

Ano nga bang magiging kabuluhan?

Kundi punuin laang bulsikot ng mga hunghang.

Ka-Anta gumising ka at huwag magbing-bingihan,

Bagkus sumama ka sa grupong makabayan.

Iyong karapatan ay dapat laang ipaglaban

Upang ang Bayan mo ay maahon sa kahirapan;

Nunong Minggan, Inang Mariang Sinukuan,

Kami nawa’y inyong gabayan at kasihan.

Bangungot ng Abunab

dinalaw mo ako kagabi
habang nakahimlay ako sa sa labnot na banig;
matamlay ang ibon subalit may ngiti ang iyong kilatis.

katulad ng dati mong bati,

nagbahid ng kulay ang umagang sumibol ang liwanag;
nababalutan ng hamog ang iyong mga paa;
nakalakip sa palad mo ang puting kamia
na nagdulot ng bango;
inilakip ko ito sa aking pisngi
at itinabi  sa pag idlip.

sa aking pag aaligapgapan,
hindi ako nakapagpaalam;

paalis na ako sa ating bayan.

hind mapaknit sa aking alaala

ang pagsunod-sunod mo pagkatapos ng klase;
umaraw-umulan nakabuntot sa aking likuran,
ang hindi mo alam, gusto kong huwag nang magwakas ang daan.

mga putik sa daan hindi naging sagabal;
sa tutok ng araw dinig ko'y umaawit ang iyong mukhang pawisan;
hindi ko man nadinig pero dama ko ang iyong kaba;
sana'y mahawakan ko man lang nang mahigpit ang iyong mga kamay;

maaliwalas pa sa langit.

kung hindi ko iniiwas ang aking tenga sa mga batang tukso
disin sana ako'y nasa piling mo;
sa gabing malalim mga alulong ng aso iyong sinasalubong,
wala kang takot sa mga amat na nagmamasid;

hanggangn bumuka ang kampupot sa dilig ng ulan.

naghihintay pitasin;
humahalimuyak ang dama de noche sa pisak ng karimlan;
tumindig ang waling-waling sa tirik ng araw --
tanging mga saksi na ang iyong pagmamahal ay tunay.

sa pagsalubong ng bukangliwayway;
Abunab laang pala ang aking kapiling;

yakap-yakap  ang  umaga,
kumakatok, sumisilip.

nagbigay ng lakas at pag-asa.

sa kamatayan may kagrugtong ang buhay;
doon tayo maghahawak-kamay.

Siya'y Nag-iisa

Ang sinapupunang banal ay kanlungan ko pa din ngayon,

Tuwing nadadapa at nasusugatan, siya pa din ang naghihilom,

Siya'y dampa na tahanang sa unos ay tumutugon,

Pintuan at bintana niya'y nakabukas sa tutuloy.

I

Init ng pagmamahal niya'y lakas ng anak na mahina,

Parang pakpak ng inahin sa mga anak ay kalinga,

Nawawala ang pangamba lahat ay makakaya na,

Basta ikaw aking ina ay kapiling ko tuwina.

II

Ikot ng araw niya'y lampas katanghalian na,

Dalangin ko sa Diyos Ama ang buhay niya'y habaan pa,

Sapagkat gawin mang isang libo ang anak na magmamahal sa kanya,

Ang Nanay ay walang kapalit sapagkat siya'y nag-iisa.

Ngayon na!

Ngayon na ang pagmulat sa mga matang nakapikit,

Kaytagal na panahon ding inaliw sa madilim, ang paniniwalang

di napukaw ng panaghoy, pinilit sinadyang isara

habang ang mga buwaya at mga buwitri'y naglipana,

pinapangal ang mga butong natitira pa

ng inang bayang pinagsamantalahan nila.

I

Ngayon na ang panahon upang gisingin ang iba,

ang sinimulan sa panulat ay ibahagi, mga tula,

sanaysay, gumuhit, magsalarawan, at ating ibandera

ang naitago sa dilim sa liwanag ipakita!

II

Ngayon na ang pag-apula ng mapanira at matalas na apoy,

Na walang awang lumalamon ng kabuhayan at buhay,

Ng dangal at pagkatao niyaong musmos na mga  kabataan,

Ng mahina't malabagsak  pa sa paglaban sa buhay.

III

Ngayon na ang panahon, sapagkat ngayon na nga,

Na ang mga dyablo'y nananalasa at hindi na masawata,

Hindi nga tayo mga Diyos, hindi rin si Bathala,

Subalit may tungkulin tayo na dapat gampanan sa bayan at sa kapwa.

Bantayog

May pangalang iniiwan ang sikat na mang-aawit,

Himig ng awitin niya'y nasa daloy ng pagsambit,

Bawat bagay ay may pangalan tumatatak, nawawaglit,

Inaalala ng awiting may damdamin na hatid.

I

Ano bang alaala ang tinayo mo't di mapaknit?

Sa buhay ng iyong kapwa ay pagdurusang di mawaglit,

Kastilyo ba ng buhangin may aninong nagsusulit,

Ng kapwang walang puso at sa mga dukha'y nanlalait?

II

Anong aral ang pamana mong nakintal sa 'ting kabataan?

Na hahabi sa malusog at progresibo nilang kaisipan,

Ikaw ba'y nagtipon lamang upang ang sarili'y makinabang,

Walang saysay ang talinong makasarili't  mapanlamang.

III

Ang buhay ay parang bula, parang halamang sumisibol,

Na bukas o mayamaya'y nawawala't nalilipol,

Ang ganda at talino mong hinahangaan sa ngayon,

Kisap-matang mapaparam sapagkat nakatago lang sa baul.

IV

Umugit na sa puso ang pagka-api't, pagkaawa,

Ang hagupit ng latigo nilang mapang-alipusta,

Kung ang dangal ay yurakan nilang mga lobong maninila?

Ay ano pa ang bantayog kundi rebolusyon ng mga aping dukha.

V

Anong silbi ng pangalang binabantayog sa lansangan,

Na pinupuri't pinagpupugayan ng mga matang napiringan?

Wala na nga, wala na, na tatanim pa sa isipan,

Kundi magtayo ng bantayog ng pag-ibig at kabutihan.

Balat-Kayong Tupa

Pumapailanlang na naman ang ipu-ipong nakikipaglaro sa ulap,

Nakikipaglaro sa paligid, sinusubok ang mabuway at matatag,

Tinitimtim ang kahinaan kung saan masisilo ang kapwa,

Ganyan ang mga pulitiko masining, mapagkunwari makuha lang ang gusto,

Walang hindi kakamayan sino ma'y yayakapin, ngingitian,

Pagod na nga pero sige lang ganyan silang mamuhunan,

Pagod na nga pero sige lang, kahit na ngiting aso, pakunwaring pagbabatian,

Nakikihalubilo sa kawan ng karaniwang tao,

Sinusukat lang pala ang mga pangangailangan nito,

At matapos alamin ang karamdaman ay agad nang lalapatan ng kagamutan,

Ang alok na salapi ay bumubukal, pampagamot, pampaaral, kabuhayan at puhunan,

Subalit ato'y hindi bukal at taal na pagtulong,

Bagkus ay namuhunan lang, pagkaupo na ang singil itutuloy,

Mag-ingat ka, bayan mag-ingat ka!

Mga tupang yan ay balat-kayo lamang

Sila'y mababangis, di tunay ang kaamuan,

Mga lobong maninila na sasalakay sa bayan!

Beat of Darkness

arise! oh  nation,

let the dawn lift you with its full strength --

a new day, a new beginning.

a candle glowing in the dark my be dim

but we can see the biggest star radiating from afar.

Blessing to you, who seek out for the light;

shame on you,  who  work  in the dark.

though the crooks may have uprooted the daisies

and drowned them to the deepest sea;

though the crooks became wild swimming

in their  bloody pool,

may it not terrorize our soul,

may it not tear our skin and sliver our bones.

the rain that showers our  hills and prairies,

will surely soak our  parched  land,

will rejuvenate  our battered  mountains and valleys;

and dawn will come and every dewdrop  will gather

to nourish  new seeds, to nourish our souls;

a new life is born,  a new hope begins.

matang saksi

Matamis na kataga ang nagsusumamo;

Maria Clara kung kumilos, ako'y nahalina;

Paslit na isipan ako'y sinabihan;

Sa kanyang kaibigan kami inaanyahan.

Pagsapit sa aming paroroonan;

Ako yata ay nagkakamali ng pinasukan;

Naturingang bahay para sa mga banal;

Sa aking murang isipan;

kalooban ko'y lumalaban.

Sumapit ang dilim;

Pinilit kong magtulog tulugan;

Sa ingay ng harutan at hagikgikan;

Tagos sa dingding ang kanilang

lampungan;

Hindi makapaniwala;

Mga matang saksi sa kasamaan;

Hindi ito ang taong iginagalang ng bayan;

Sa kabila ng nagsusuot abitong puti;

Tigmak sa kaputikan;

Katulad ng isang manok

Nakawala sa kulungan;

Nagkakaykay sa hindi nararapat na lugar;

Kung kaya hindi makamtan ang kasiyahan;

Isang banal, tigmak sa kaputikan.

Sining: Sa Aking Pananaw

(Sagot sa tulang "Sining at Kultura" ni Bonifacio Ibarra

Sa ganang akin?

Sining, isang pag-uukilkil na biyayang banal

Ni hindi masasalag ng pisikal at katayuan

Espiritu ng bawat kultura at pagkakakilanlan

Ang bayan?

Maaaring paunlarin sa pamamagitin ng sining

Magpamulat ng mga mata at isip na itinikom

Ng mga karangyaan at kapangyarihan sa lupa

Walang sining?

Mawawalan ng saysay ang kultura’t buhay

Turismong walang dangal at komersyalisismo

Dumudurog sa taguring atin at pagka-atin

Tama, Totoo,

Kultura ay sumasalamin sa bayan at bansa

Pagkakakilanlan ng pinagmulan ng uri ng lahi

Kulturang itinatago na maaaring maglaho

Sa ganang akin?

Sining at kultura hindi mismong ang bagay

Kundi ang mga produktong iniluwal nga nito

Na nangangailangan ng halaga at pag-aaruga

Sining at Kultura

Ang sining at kultura ang siyang sumasalamin sa kaluluwa ng isang bayan

Ngunit ito ay mapapansin at mapapahalagahan lamang kapag ang sikmura ay di na nakalam

Sapagkat kung ang "survival" natin na pang-araw-araw ay walang kasiguruhan

Ang sining at kultura pa kaya ay magkapuwang  sa puso at isipan?

Aanhin natin ang guhit, larawan o tulang pampagising ng isipan

Kung ang ulo at katawan ay manhid na sa kahirapan?

Ang buhay ay kaysarap damhin at namnamin sa mas mataas na dimensyon

Kung malaya na sana tayo sa kahirapan at pagkagutom

Ang ano mang guhit o kataga ay magbibigay inspirasyon

Upang makamit at madama pagkakaugnay natin sa kalikasan at Arkitekto ng panahon

Akoy naniniwala na balang araw tayo ay magkikita

Sa isang lugar na lahat malaya na

Mayroong kasaganaan

at pawi na lahat ng luha sa mata

Ngunit ang tanong ito kaya saan naroroon?

Bababa ba ito sa lupa tulad ng isang daluyong?

Ito ba ang sinasabing langit ng mga poon

Na nakahanda na noon pang unang panahon?

Ang kahirapan nga raw at pagkaapi ay dapat pasalamatan

Sapagkat ito ang pases tungo sa kalangitan?

O di kaya ang langit ay dito na rin sa lupa?

Kung saan ang buhay tayo ang nagawa

Ngunit pag pinairal poot, ganid at kabulastugan

Di kaya ang impyerno ay nasa tabi-tabi lang?

Hagupit ng Habagat

 Tanawin mo ang himpapawid

Ang mga ulap ay napakabilis

Walang ibong nagnanais maglayag

Sa langit na mapanganib at mailap

Bumubuhos ang mga dahon

Sanga nila ay hindi makapagtanggol

Mga murang bunga ng palusapis

Maaga mong pagbulusok ay napakasakit

Mga talahib sa kaparangan

Lahat ay nakaharap sa silangan

Bulaklak ng kugong nagliliparan

Iisa lang ang  patutunguhan

Masdan mo ang tahimik na lawa

Pinailap ng habagat kaya nagwawala

Along banayad na napakalinaw

Biglang lumabo at bumubulyaw

Alikabok sa daang hindi semento

Gumuguhit, umiikot tulad ng ipuipo

Tahakin nang masundan mo ang tono

Ng awit ng hanging nagsisintunado

Bangkang de-sagwang papasuba

Lumalaro sa along humahalakhak

Di magawang umabante, puro paatras

Sinasalpok ng alon hanggang mabutas

Tinatahip niya ang mga gapasin

Sa kabukiran ay namiminsala rin

Hindi pa naani mga palay na tanim

Ay gusto na niya itong isaing

Sa lakas ng pagihip mo

Linukot mo ang mga yero

Sa kabahayang sinalanta mo

Isang buntong walisin ang inabutan ko

Sa bagwis ng lawin ikaw ay pahirap

Gusto mong lasagin ang kaniyang pakpak

Kong baguhan ka na mahinang kumawag

Sa kanyang kandungan ang iyong bagsak

Sa mapaglarong buhawi sa ating isipan

Kinukutikot niya ang ating pananaw

Wag kang padadala sa agos ng kasamaan

At baka ilipad ka rin sa kawalan

Katulad mo matalik  kong kaibigan

Ang pagsalungat sa hangin ay may kahirapan

Wag kang padadaig kung tama ka naman

Sagupain mo lang, sundin ang kalooban

Baling-Uway

Baging kang nakikita sa kadawagan

Dahon na pahaba luntiang pagmasdan

Minsan santaon nakikita sa bayan suot ng penitensya

Nakapulupot sa katawan o kaya nama’y binabahag

Napupuno ng dugo sa bulyos pagwasiwas

Hinahaplit likod na sa labaha ay winindang

Makni daw ang hapdi lalo nat nabubugahan

Ng tubig na minumog sa bibig ni pinsan

Mga bata at ako’y takot lumapit

Sabi nila’y wag daw kaming papatilamsik

Sa dugong dahil sa bulyos ay pinaturumpit

Sala daw ng penitensya ang sa amin ay kakapit

Nagtitika daw kaya nagpenitensya

Panatang taun-taon dapat ay gawin nya

Meron namang iba nagbibigay saya

Pagkatapos ng misa may kasuntukan na

Alimbuwasang dito alimbuwasang doon

di namin alam kung saan susulong

baka mahagip ng lokong penitensya

at sa aming nanonood malipat ang dugo nya.

di mo maaabot ang araw, kahit pilit mong inaagwad

mabangong bulaklak sa gabing tahimik

kariktan sa iyo ay nakaukyabit

aking likuran pilit mong tinutusok,

mga tinik mo’y ibinabaon sa panangga kong bulak.

minsan, sa isang putikan ako’y nabalaho

sa matalim na tuod, ako’y nabunggo

ngiting maasim ang iyong tugon; sa harapan ay maamo

baboy damo ka palang kung sumalakay ay patago.

haplos at hagod mo’y sing-gaspang ng panghilod;

sa tilamsik ng iyong mga kataga

mababasa na ang kabuuan ng iyong aklat

kahit di na buklatin ang pamagat.

kalooban mo’y  durog na paminta sa aking tao-tao,

sa gitna ng  dilim,  aninag  mo'y kumikislap

sa iyong pagdating, rangya at ganda mo’y nagniningning

sa kapwa naman ay  pisak ang iyong turing.

isa kang tulisan sa gubat,

bunga at bulaklak ay namumukadkad

sumsayaw kasabay ng lawiswis ng sapa

subalit di makalangoy sa gitna ng dagat.

pumapataw –lumulubog, sumisinghap-singhap

nakahambalang, sa hagibis ng alon ay sumasampiyad,

paanod-anod,  sa gitna ng daloy ay uungap-ungap

hindi maabot ang araw, kahit pilit na inaagwad.

Kwarenta na si Manong

(Tula kay ka Lando)

Naririnig ko madalas nilang sinasabi

Na edad kuwarenta ang umpisa ng buhay ng lalaki

Sa inuman sa kanto pati sa mga barbero

Lagi itong sinasambit ng mga katoto

Sa paglipas ng panahon akin ngang napatunayan

Sa pagdating ng kuwarenta ng mga kalalakihan

Maraming pagbabagong pisikal, emosyonal  at espiritwal

Sa una di matanggap ngunit yun ang katotohanan

Andyan si ka Lando na magpapatunay

Na ang dating madali ngayon ay may kahirapan

Ang dating natatapos ng ilang minuto lang

Ngayon ay napakatagal at may kasama nang hingal

Ang dating nababasa ngayon ay malabo na ang letra

Lalo pag nag-facebook kailangan na ang salamin sa mata

Ang dating maikli ngayon ay humahaba na

Tulad ng pasensya at pang unawa sa iba

Oh kay sarap tumanda ganito pala talaga

Lagi na sa bahay sa piling ng pamilya

Kumpuni dito kumpuni doon nagiging libangan na

At ayaw nang malayo sa mga apo na kahali-halina

Ngunit isang katotohanan aking napatunayan

Kung bakit ang lalaki sa kuwarenta nag uumpisa ang buhay

Kasi sa edad na ito ang syang nagdidikta

ay ang nasa pagitan ng dalawang tenga

Di tulad noon ang laging sinusunod nya

ay ang sumpong ng nasa pagitan ng hitang dalawa.

Unos

Nagpulasan at umapaw ang mga sumisigaw

Katulad ng pag-aldabis ng kulog sa kalawakan

Sumaklob ng itim, bumalot sa kawalan

Nagbadyang lumuha itong kalangitan.

Humampas ang habagat, kasabay ng pagbagsak

Luha ng karimlan, unti-unting pumatak

Natulirong panahon, nagdabog sa hirap

Binunot ang nakatarak, sabay ang pagkidlat.

Bumaha ng salita gaya ng pagragasa

Bumuhos ang damdamin, at itoy kumawala

Gaya ng pag-apaw ng tubig sa isang timba

Mula sa bubungang butas, sinahod ang luha.

Nabalot ng hiwaga ang lumuluhang gabi

Umawit ang hangin, at pabulong na nagsabi,

Hindi nagagapi ng unos ang mapagpalayang pagsasabi

Ng katotohanang sana ay maisang tabi.

Agam-agam

Pagtungtong ng alas onse

Tibay na sya habang nagpapaswi sa balkonahe

Palihim ang pag-inom ng sioktong, pampagana raw sa pagkain

Pero kapag nakadalawang tagay, nag-iiba na ang diskarte

Napapalitan ng bagsik ang bait

Ng malutong na mura ang pag-aalala

Tumatagos sa dibdib ko

Ang talim ng bawat kataga

Sa umaga pagkagising

Almusal ay nakahain

Kapagdaka’y maghahanda na sa eskwela

Umaapaw ang puso sa ligaya

Subalit pagsapit ng tanghali

Di na naman mapakali

Tanghalian masarap ma'y tila walang silbi

Dadatnan kaya syang may ngiti sa labi?

Takot ang bumabalot

Napapaisip minsan, ako kaya ay iniirog?

Bakit kapag may tama na

Nakakalimutan ang pagsinta?

Paulit-ulit nagtatanong

Sinusupil ang tinig

Baka mapagbintangang busong

Maraming araw ang lumipas

Paglayo’y tinuring na kalayaan

Sa syudad pinilit nakipagsabayan

Salat man sa pag-ibig, akin kayang mapagtagumpayan?

Nagpatianod sa agos ng buhay

Sumabay, kumampay, kumapit, nagpumilit

Dumating ang pagkahapo

Agad sumaisip ang pagsuko

Nang-aakit ang dalampasigan

Nakakatukso ang kapaligiran

May kubong tulugan

May pagkain sa hapag kainan

Mahirap palang  pumalaot

Kapag ang puso’y may hinahanap na sagot

Pag-ibig nga ba ay di nakamtan?
O maaring di lamang napahalagahan?